คลินิกพยาบาลและการผดุงครรภ์ เป็นหน่วยบริการหนึ่งที่สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) เพิ่มเข้ามาในเครือข่ายบริการสุขภาพในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเพิ่มจำนวนหน่วยบริการในระบบบัตรทองให้ครอบคลุม ให้ผู้ป่วยมีความสะดวกในการรับบริการ และแออัดในโรงพยาบาลอีกทางหนึ่ง ปัจจุบัน ประเทศไทยมีคลินิกพยาบาลฯ รวมกันทั่วประเทศประมาณ 5,000 แห่ง และเมื่อ สปสช. เปิดรับสมัครให้เข้าร่วมเป็นหน่วยบริการในเครือข่ายบัตรทอง ก็มีคลินิกพยาบาลฯ เข้าร่วมแล้ว 331 แห่ง ในจำนวนนี้ เป็นคลินิกพยาบาลฯ ของมหาวิทยาลัย 2 แห่ง ซึ่งหนึ่งในนั้นก็คือคลินิกการพยาบาลและการผดุงครรภ์ของวิทยาลัยพยาบาลศาสตร์อัครราชกุมารี ราชวิทยาลัยจุฬาภรณ์ อาจารย์ลัดดาวัลย์ กล่าวว่า ในการให้บริการประชาชนนั้น ทางคลินิกพยาบาลฯ จะทำงานร่วมกับศูนย์บริการสาธารณสุข 53 ของ กทม. โดยได้หาช่องว่างที่ศูนย์ยังดูแลไม่ทั่วถึงและทางคลินิกพยาบาลฯ ประชาชนเข้าถึงบริการได้มาก หน่วยบริการประจำส่วนมากจะเปิดทำการวันจันทร์-ศุกร์ ตามเวลาราชการ แต่สำหรับคนไข้ท่านที่ไม่สะดวกในการมารับบริการตามเวลาราชการได้ ทางคลินิกพยาบาลฯ ก็สามารถรับช่วงให้บริการฉีดยา ทำแผล ฯลฯ ได้จนถึง 18.00 น.และเพิ่มวันบริการในวันเสาร์และอาทิตย์
อาจารย์ลัดดาวัลย์ ไวยสุระสิงห์ หัวหน้าภาควิชาการพยาบาลรากฐาน และรองคณบดีวิทยาลัยพยาบาลศาสตร์อัครราชกุมารี ราชวิทยาลัยจุฬาภรณ์ กล่าวถึงที่มาในการจัดตั้งคลินิกพยาบาลฯ ว่า ปรัชญาของราชวิทยาลัยจุฬาภรณ์ คือ “เป็นเลิศเพื่อทุกชีวิต” จึงเป็นหน้าที่หนึ่งของวิทยาลัย ฯ ในการใช้ความรู้ ทางการพยาบาล ในการดูแลสุขภาพของประชาชนให้มีสุขภาวะที่ดี ตามพระปณิธานของพระองค์ท่าน ประกอบกับทาง สปสช. มีนโยบายเชิญชวนให้คลินิกพยาบาลทั่วประเทศสมัครเข้ามาเป็นคลินิกพยาบาลชุมชนอบอุ่น เพื่อให้เกิดการบริการที่สะดวกประชาชน เพิ่มการเข้าถึงบริการ ลดความแออัด จึงได้จัดตั้งคลินิกพยาบาลฯ ขึ้นในเขตหลักสี่ ซึ่งเป็นเขตที่วิทยาลัยตั้งอยู่ และขึ้นทะเบียนเป็นคลินิกพยาบาลชุมชนอบอุ่น เปิดให้บริการประชาชนเมื่อเดือนกรกฎาคม 2564 ซึ่งเป็นคลินิกพยาบาลชุมชนแห่งแรกที่จัดตั้งโดยสถาบันการศึกษาพยาบาล ผลการดำเนินงานตลอด 3 ปี พบว่า นอกจากประชาชนจะได้รับการบริการพยาบาลที่มีคุณภาพมาตรฐานแล้ว ยังเกิดชมรมรักษ์สุขภาพที่เกิดจากการรวมตัวของผู้สูงอายุในชุมชนเพื่อทำกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพทุกเดือน จึงเป็นพื้นที่ให้อาจารย์พยาบาลสามารถนำความรู้ ความเชี่ยวชาญ มาให้บริการประชาชน เป็นแหล่งฝึกภาคปฏิบัติของนักศึกษาในพื้นที่จริงที่มีการบูรณาการพันธกิจทั้ง 4 ด้านของสถาบันการศึกษา คือ การเรียนการสอน การวิจัย การบริการวิชาการ และการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม
น.ส.วรรณา พิศวง พยาบาลวิชาชีพประจำคลินิกพยาบาลชุมชนอบอุ่น วิทยาลัยพยาบาลศาสตร์อัครราชกุมารี ราชวิทยาลัยจุฬาภรณ์ กล่าวว่า บริการที่จัดในคลินิกพยาบาลฯ จะมี 2 กลุ่มคือกลุ่มที่เป็นบริการสร้างเสริมสุขภาพกับกลุ่มที่เป็นการพยาบาลเบื้องต้นในกลุ่มบริการสร้างเสริมสุขภาพจะให้บริการอยู่ 8 อย่าง ตามข้อกำหนดของ สปสช. คือ ฝากครรภ์ที่ไม่ใช่การฝากครรภ์ครั้งแรกและไม่ใช่ครรภ์เสี่ยง รับยาเม็ดเสริมธาตุเหล็กเพื่อป้องกันโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก บริการตรวจหลังคลอด ไม่เกิน 12 วันหลังคลอด บริการคุมกำเนิดเฉพาะยาเม็ดคุมกำเนิดและถุงยางอนามัย ไม่รวมยาฉีดคุมกำเนิด บริการตรวจการตั้งครรภ์ นอกจากนี้ยังมีบริการคัดกรองประเมินสุขภาพกายสุขภาพจิตในช่วงอายุ 15-35 ปี และช่วงอายุ 35-59 ปี การป้องกันการขาด ไอโอดีน ธาตุเหล็ก กรดโฟลิก การคัดกรองและประเมินปัจจัยเสี่ยงต่อสุขภาพกาย/สุขภาพจิต โดยสมรรถนะวิชาชีพเราสามารถให้บริการคัดกรองประเมินสุขภาพผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้น เช่น การประเมินค่า ADL เป็นต้น เพียงแต่จะเป็นรายการที่ไม่สามารถเบิกค่าใช้จ่ายจาก สปสช.ได้ เพราะฉะนั้นถ้ามีผู้สูงอายุมีความประสงค์จะมาคัดกรอง ก็ทำให้ได้ในกลุ่มของบริการรักษาพยาบาลเบื้องต้น จะประกอบด้วยบริการทำแผล บริการฉีดยาในกรณีที่มีใบสั่งจากแพทย์ และบริการสุขภาพผู้ป่วยที่บ้านใน 3 กลุ่มโรค คือ ผู้ป่วยที่เป็นโรคที่หายขาดได้ ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง และผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่มีความพิการร่วมด้วย
ทั้งนี้ คลินิกพยาบาลฯ ที่ให้การรักษาเบื้องต้นโดยพยาบาลเวชปฏิบัติ ยังสามารถจ่ายยาได้มากกว่าพยาบาลวิชาชีพทั่วไปอีกด้วย“มีบริการหลายอย่างที่จริงๆวิชาชีพพยาบาลทำได้แต่ สปสช. เพิ่งจะเปิดให้เบิกค่าบริการได้ เช่น การรักษาโรคเบื้องต้น หรือในด้านการเยี่ยมบ้าน จริงๆพยาบาลสามารถเยี่ยมบ้านได้ถึง 6 กลุ่มโรค แต่บทบาทของคลินิกพยาบาลฯ ที่ สปสช. กำหนดไว้ จะเยี่ยมบ้านได้ 3 กลุ่มโรค ซึ่งในการเยี่ยมบ้านเราจะประสานกับศูนย์บริการสาธารณสุข 53 ที่เป็นหน่วยบริการประจำในพื้นที่
